Als je naasten geestelijk gezond zijn, dan kun je een gesprek met elkaar hebben wanneer je elkaar even niet begrijpt. Je kunt elkaar vragen “Wat bedoel je?”.
Als je gezin van herkomst geestelijk ongezond is, dan is dat er vaak niet bij. Met geestelijk ongezond, bedoel ik met name een gebrek aan zelfreflectie. Is er wel sprake van zelfreflectie, dan kun je samen groeien en kan er gesproken worden over waar je samen tegenaan loopt. Zelfreflectie is in feite niets meer dan: De waarheid kunnen en willen zien.
Is jou ook ooit verteld dat er “meerdere waarheden” zijn? Wist je dat dat een leugen is? Het is een manier waarop volwassenen die het even niet meer weten, proberen ervoor te zorgen dat kinderen stoppen met kibbelen. De realiteit is: Er is één waarheid.
“Ja, maar hij voelt zich anders dan ik, terwijl we in dezelfde situatie zitten.” Nou en? Dat is dan toch DE waarheid? Dat er twee mensen zijn die zich anders voelen? Er zijn niet ineens twee waarheden ofzo… Oei, dat klinkt misschien een beetje bits, maar ik kan er soms wel een beetje boos om worden. De waarheid wordt verdraaid, door te ontkennen dat er uberhaupt een waarheid is. Mijn hemel, wat een meesterzet. Maar wel een ongezonde die kinderen niet sterker maakt maar juist kwetsbaarder.
Kenmerk van disfunctionele interacties is dat de waarheid verdraaid wordt. Voortdurend. Disfunctionele gezinnen maken dankbaar gebruik van de “er zijn meerdere waarheden”-stelling. Eerst wordt er iets rottigs gedaan of tegen je gezegd, en daarna wordt gedaan alsof het niet gebeurd is. Of, als je overstuur raakt, wordt gezegd dat het niet zo bedoeld was. Er wordt zo voortdurend aan de basis getornd.
Ondertussen zijn de gevolgen van deze schending van de natuurwetten niet mis, maar dat de resulterende problemen zelf veroorzaakt zijn wordt vaak ontkend. Ook wordt er vaak geklaagd dat dit niet is hoe het zou moeten zijn, en dat het toch oneerlijk is of dat het toch goed bedoeld was. Waarom blijven de positieve resultaten uit? De eigen rol in de ontstane situatie onder ogen zien, dat wordt vermeden.
Als je dit regelmatig ervaart, ga je uiteindelijk natuurlijk enorm aan jezelf twijfelen. “Ik heb dit toch écht zien gebeuren? Waarom doen we alsof het niet zo is?”. Je gaat denken dat het aan jou ligt, dat je de regels niet begrijpt. Er wordt gedaan alsof er geen regels zijn, maar het feit dat er problemen zijn toont aan dat er wel regels geschonden worden. Situaties worden uiteindelijk onbespreekbaar. Open vragen (vragen die beginnen met “Hoe..?”, “Wat..?” of “Waarom..?”) stel je misschien niet eens meer. Als je een open vraag stelt, wordt die tenslotte aangegrepen om de waarheid nog meer te verdraaien. Je perkt je vragen in tot ja-nee vragen, om duidelijkheid te krijgen.
Met zo’n achtergrond loop je dan het leven in, en moet je gaan uitzoeken wat de waarheid nou echt is. Het is vaak een lange, dwalende tocht voordat zaken op hun plek beginnen te vallen.
Wat je voor jezelf nu al kunt gaan doen, is weer Hoe/Wat/Waarom vragen gaan stellen aan anderen. Misschien voel je daar grote weerstand tegen, dat is begrijpelijk. Toch is het nuttig om eens uit te proberen. Maar ga uiteraard niet te ver over je grenzen, houd rekening met dat elastiekje en forceer jezelf niet de inauthenticiteit in. Het is millimeterwerk, zeker in het begin van je herstel. Kleine stapjes.